تروما چیست؟
تروما (روان زخم) یعنی چی؟
گاهی در زندگی اتفاقهایی میافتد که آن قدر سنگین و تکان دهندهاند که روان ما آنها را نمیتونه درک کنه. تروما یا روان زخم، همان واکنش روان ماست به تجربهای که احساس امنیت، اعتماد یا کنترل را در ما از بین برده. تجربهای که ممکنه خیلی شدید بوده باشه، یا حتی به ظاهر کوچک ولی در دل ما زخم عمیقی به جا گذاشته. تروما همیشه به خاطر “چه اتفاقی افتاده” نیست، بلکه بیشتر به خاطر اینه که “اون اتفاق چه حسی در ما ایجاد کرده ؟”. احساس ناتوانی، ترس، بی پناهی، شرم، گناه، خشم ممکنه بعد از تروما با ما بمونه حتی وقتی ظاهرا زندگی به حالت عادی برگشته.
چه اتفاق هایی ممکنه تروما ایجاد کنند؟
تروما فقط به خاطر اتفاقهای خیلی بزرگ یا غیرعادی مثل تصادف، زلزله یا آزار فیزیکی و جنسی ایجاد نمیشه. گاهی یه اتفاق “به ظاهر معمولی” هم میتونه دنیای درونی ما رو بلرزونه، مخصوصا وقتی در اون لحظه احساس کنیم بی دفاع، تنها یا بی ارزش هستیم.
چند نمونه از تجربههایی که ممکنه باعث تروما (روان زخم) بشوند:
- حادثههای ناگهانی و شدید: مثل تصادف، بلایای طبیعی، آتش سوزی یا مرگ ناگهانی یک عزیز
- آسیبهای بین فردی: خیانت عاطفی، طرد شدن، تحقیر یا تجربهی یک جدایی دردناک
- دورهی کودکی سخت: بیتوجهی، انتقاد مداوم، تنبیه، بزرگ شدن در خانهای پر از ترس و ناآرامی
- تجربهی خشونت: فیزیکی، روانی یا جنسی چه در گذشته و چه در زمان حال.
- از دست دادن کنترل: مثل زمانی که در یک موقعیت ترسناک گیر افتادیم و هیچ راهی برای نجات نداشتیم
- رویدادهای به ظاهر کوچک ولی تکراری: مثل نادیده گرفته شدن احساسات، شنیده نشدن، درک نشدن یا همیشه باید قوی بودن بدون ابراز آسیب پذیری
مهم نیست دیگران چقدر اون اتفاق رو جدی بدونند؛ چیزی که مهمه اینه که اون تجربه، درون تو چه ردپایی گذاشته…!؟
جهت دریافت مشاوره در زمینه درمان تروما و رزرو وقت با ما در ارتباط باشید.
تروما چه نشانه هایی دارد؟
تروما فقط یک خاطره دردناک نیست، بلکه میتونه ردش رو در ذهن، احساس و حتی بدن ما باقی بذاره. گاهی نشانههایش اون قدر پنهان هستن که ممکنه فکر کنیم “من فقط یه کم حساسم” یا ” این همه سال گذشته، دیگه نباید اذیت بشم” اما بدن و روان ما هنوز درگیر اون اتفاقه.
نشانه های تروما:
- نشانههای ذهنی و احساسی:
احساس ناامنی، بی اعتمادی یا بی پناهی
حمله های اضطرابی، ترس بی دلیل یا احساس خطر همیشگی
بی حسی یا قطع ارتباط با احساسات (انگار هیچ چیزی بهت نمی چسبه)
افسردگی، ناامیدی یا حس بیارزشی
احساس گناه یا شرم زیاد
فلش بک (یادآوری ناگهانی حادثه) یا کابوسهای تکرارشونده
سختی در تمرکز یا تصمیم گیری
- نشانههای بدنی:
تنش مزمن در عضلات، دردهای بی دلیل (مثل سردرد یا شکم درد)
مشکلات گوارشی ( دل پیچه، یبوست یا اسهال مداوم)
تپش قلب، عرق سرد یا لرزش
اختلال در خواب (بیخوابی یا خواب آشفته)
خستگی زیاد یا احساس “خاموش بودن” بدن
- نشانههای رفتاری:
دوری از روابط صمیمی یا ترس از نزدیکی عاطفی
واکنشهای تند به اتفاقات کوچک (حساسیت بیش از حد)
تلاش افراطی برای کنترل همه چیز
تمایل به بیحسی خود با کار زیاد، گوشی، مواد مخدر یا خوراکیها
درمان تروما با رویکرد هیجان مدار
وقتی زخمی از گذشته هنوز درونت درد می کنه، شاید بارها از خودت پرسیده باشی: ” چطور می تونم ازش عبور کنم؟”
گاهی آنچه ما را از خود دور کرده، نه تصمیمی آگاهانه بلکه تجربه ای دردناک بوده که در گذشته بر ما اتفاق افتاده است. تروما یا روان زخم مثل زخمی است که دیده نمی شه اما اثر آن روی افکار، احساسات و حتی واکنش های بدنی ما باقی می مونه. در چنین شرایطی بازگشت به خود- به آن حس آرام، امن و یکپارچه درون – تبدیل به یک سفر می شه؛ سفری پرچالش اما ممکن. درمان هیجان مدار دقیقا همین جا می تونه بهت کمک کنه نه فقط از تروما عبور کنی، بلکه خودت رو از نو لمس کنی؛ با نرمی، پذیرش، شفقت به خود و معنا.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید تا نکات آموزشی مختلفی در زمینه روانشناسی بیاموزید.
اما رویکرد هیجان مدار چطور به درمان تروما کمک می کنه؟
رویکرد هیجان مدار باور داره که هیجان ها نه دشمن ما، بلکه راهنمای ما هستن. وقتی زخمی داریم که در دل اون ترس، شرم، خشم یا غم جا خشک کرده، نباید فقط اون رو کنترل کنیم یا “بند بیاریم” بلکه باید بشنویمش، لمسش کنیم و همراهش باشیم تا بتونه بالا بیاد، شنیده بشه، درک بشه، معنا پیدا کنه و در نهایت ترمیم بشه.
مراحل درمان:
- با امن سازی فضا شروع می کنیم
اولین قدم ایجاد یک رابطه امن با مراجع هست. درمانگر کسی که قضاوت نمی کنه، با تمام حواس به مراجع گوش میکنه تا شخص در این فضا بتونه خود واقعیش زندگی کنه؛ خشمگین بشه، گریه کنه، بترسه یا شرم احساس کنه.
- هیجانهای پنهان رو کشف کنیم
در این رویکرد ما باور داریم که زیر خشم، کنارهگیری یا اضطراب، هیجانهای اصلی و پاسخ داده نشده ای خوابیده. مثلا پشت خشم ممکنه یک غم عمیق یا حس طردشدگی باشه. ما به اون لایههای پنهان گوش میدیم.
- به لحظه های دردناک اون تجربه برمی گردیم – اما این بار تنها نیستی
درمانگر بهت کمک می کنه تا لحظه هایی از گذشته رو که زخمشون هنوز فعاله، دوباره ببینی. اما این بار با حمایت، با مهربانی و کلماتی تازه، با حسهایی که شاید اون موقع اجازه ابرازشون نداشتی.
- وقتی بتونی غم رو در آغوش بگیری، وقتی خشم سرکوب شده رو سالم بتونی ابراز کنی، وقتی بتونی به خودت بگی ” حق داشتم بترسم” کم کم لایه ایی از قدرت، بخشش و آرامش درونت فعال می شن.
- روایت درونی ات عوض می شه
تروما فقط یک خاطره نیست، یه روایت درباره ی خودته.” من ناتوانم” یا ” با من بدرفتاری شد چون بی ارزشم” به جملات دیگه ای تغییر می کنند مثل: ” من اون موقع تنها بودم ، اما حالا تنها نیستم.” یا ” درون من صدایی هست که می تونه از خودش دفاع کنه.”
به طور خلاصه در این درمان :
به جای سرکوب هیجانها، هیجانها رو می شناسی و هدایتشون می کنی.
زخم های قدیمی رو بدون شرم ببینی و معنای تازه ای براشون پیدا کنی.
از یک قربانی خاموش، به انسانی قدرتمند و آگاه تبدیل بشی.
رابطه ات با خودت، بدنت و دیگران رو ترمیم می کنی.
و مهمتر از همه درمان تروما در رویکرد هیجان مدار فقط درباره ی فراموش کردن نیست؛ درباره ی بازسازی خودته. درباره ی اینکه بتونی با نگاهی تازه به درونت نگاه کنی و بگی: من هنوز اینجام و هنوز می تونم رشد کنم و می تونم امید تازه ای بسازم.
سوالات پرتکرار
مدت زمان درمان به شدت اضطراب، عوامل زمینهای، همکاری و مشارکت مراجع دراد. برای برخی افراد بعد از چند ماه احساس بهبودی حاصل میشود اما برای بعضی دیگر ممکن است این روند طولانیر باشد. مهمترین نکته شروع مسیر درمان و پایبندی به آن است.
نه لزوما، در مواردی که شدت تروما برای فرد خیلی زیاد نیست، معمولا روان درمانی به تنهایی منوثر است. در موارد شدید ممکن است دارو نیز پیشنهاد شود. در کلینیک شفق در صورت نیاز شما به روان پزشک ارجاع داده خواهید شد.
بله. نیازی نیست که مشکلتان را از قبل تشخیص داده باشید. کاففی است احساس کنید حالتان خوب نیست یا به کمک نیاز دارید. وظیفه ماست که همراهتان باشیم و در این مسیر به شما کمک کنیم.
کلینیک روانشناسی شفق
کلینیک روانشناسی شفق زیر نظر خانم محبوبه مرادیان، در زمینههای مختلف اختلالات روانی از جمله افسردگی، اضطراب، تروما و سوگ به شما مشاوره میدهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو وقت مشاوره روی گزینههای زیر کلیک کنید.

جهت دریافت مشاوره فرم زیر را کامل کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرند.
شمارههای تماس
09124053136
آدرس
تهران، چهارراه جهان کودک، جردن شمالی، خیابان کیش، پلاک 44